Gdy słowa stają się pomocą – o komunikacji, która wspiera leczenie

Z Gilbertem Kolbe, specjalistą pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki rozmawia Rita Schultz

Jakie pytania od rodzin pacjentów są dla Pana najbardziej pomocne w codziennej opiece nad pacjentem? 

Dla mnie jako pielęgniarza najbardziej pomocne są pytania dotyczące codziennych nawyków pacjenta, takich jak preferencje żywieniowe, rytm snu, czy szczególne przyzwyczajenia. Ułatwia to dostosowanie opieki i sprawia, że pacjent czuje się bardziej komfortowo i bezpiecznie w nowym środowisku. 

Pytania o objawy niezgłaszane przez pacjenta, na przykład subtelne zmiany w zachowaniu czy samopoczuciu, są również niezwykle cenne, ponieważ mogą świadczyć o pogorszeniu stanu zdrowia lub niewypowiedzianych potrzebach. 

Jakie pytania świadczą o tym, że rodzina pacjenta jest przygotowana do rozmowy z personelem medycznym? 

Dobrze przygotowana rodzina często zadaje pytania dotyczące planu leczenia i celów terapeutycznych, co świadczy o ich zaangażowaniu i chęci zrozumienia procesu opieki. 

Pytania o możliwe komplikacje i sposoby radzenia sobie z nimi w domu pokazują, że rodzina myśli perspektywicznie i przygotowuje się na powrót pacjenta do domu, co jest dla nas bardzo ważne. 

Często również pytają o możliwości wsparcia psychologicznego dla pacjenta i dla siebie, co świadczy o świadomości holistycznego podejścia do zdrowia. 

Czy są pytania, które rodziny powinny zadać, ale często o nich zapominają? 

Rodziny często zapominają zapytać o dostępne zasoby wsparcia poza szpitalem, takie jak grupy wsparcia, opieka domowa czy rehabilitacja po wypisie. 

Rzadko też pytają o możliwość uczestniczenia w codziennych czynnościach pielęgnacyjnych pacjenta (jeśli jest to możliwe i bezpieczne), co mogłoby zwiększyć ich poczucie kontroli i zaangażowania. 

Jakie tematy powinny być częściej poruszane przez rodziny? 

Rodziny powinny częściej poruszać tematy związane z bólem i jego kontrolą, ponieważ pacjenci często bagatelizują swoje dolegliwości. Istotne jest również regularne omawianie odżywiania pacjenta, zwłaszcza w kontekście ewentualnych trudności z jedzeniem czy specyficznych potrzeb dietetycznych. 

Niezwykle ważne jest również otwarte rozmawianie o emocjach pacjenta, jego lękach, obawach czy smutku, co pozwala nam na lepsze wsparcie psychologiczne. 

Jakie są najczęstsze nieporozumienia między pacjentami, rodzinami a personelem medycznym? 

Najczęstsze nieporozumienia wynikają z braku jasnej i zrozumiałej komunikacji dotyczącej rokowania i planu leczenia, co często prowadzi do frustracji i rozczarowania. 

Często pojawiają się również nieporozumienia dotyczące oczekiwań co do szybkości poprawy stanu zdrowia pacjenta, ponieważ rodziny mogą mieć nierealistyczne wyobrażenia. Różnice w percepcji bólu lub dyskomfortu pacjenta między nim a personelem medycznym również bywają źródłem problemów. 

Jakie błędy komunikacyjne popełniają najczęściej osoby bliskie pacjentom? 

Najczęstszym błędem jest brak precyzji w opisywaniu objawów lub przemilczanie istotnych informacji z obawy przed oceną. Czasem zdarza się również przekazywanie sprzecznych informacji przez różnych członków rodziny, co utrudnia skoordynowaną opiekę. Innym błędem jest rozmawianie o trudnych tematach w obecności pacjenta, co może prowadzić do jego niepokoju lub poczucia bezradności. 

Czy uważa Pan, że personel medyczny powinien być szkolony w zakresie empatycznej komunikacji? 

Zdecydowanie uważam, że personel medyczny powinien być intensywnie szkolony w zakresie empatycznej komunikacji. Poprawiłbym przede wszystkim umiejętność aktywnego słuchania i zadawania pytań otwartych, a także nauczyłbym technik radzenia sobie z trudnymi emocjami pacjentów i ich rodzin. 

Warto również wprowadzić regularne symulacje trudnych rozmów, aby personel mógł ćwiczyć empatyczne podejście w bezpiecznym środowisku. 

Jakie trzy rady dałby Pan pacjentom i ich rodzinom, by komunikacja z personelem była bardziej zrozumiała, spokojna i efektywna? 

1. Zadawajcie pytania i nie bójcie się prosić o wyjaśnienia, jeśli czegoś nie rozumiecie – nie ma głupich pytań.
2. Bądźcie szczerzy i otwarci w komunikacji, dzieląc się wszystkimi istotnymi informacjami dotyczącymi pacjenta, nawet tymi, które wydają się błahe.
3. Starajcie się zachować spokój i cierpliwość, pamiętając, że cały zespół medyczny dba o dobro pacjenta i pracuje dla jego powrotu do zdrowia.

Jak radzić sobie z emocjami – własnymi i pacjentów – w trudnych sytuacjach? 

W radzeniu sobie z emocjami pomagają mi regularne rozmowy z zaufanymi kolegami lub superwizorami, które pozwalają na odreagowanie i zrozumienie własnych reakcji. 

Ważne jest również utrzymywanie zdrowych granic między życiem zawodowym a prywatnym, by nie przenosić problemów z pracy do domu. 

W przypadku emocji pacjentów staram się oferować im przestrzeń do wyrażenia uczuć, aktywnie słuchać i dawać im poczucie, że są bezpieczni i zrozumiani, a także kierować do specjalistów, jeśli jest to potrzebne. 

Gilbert Kolbe - magister pielęgniarstwa, specjalista pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, absolwent studiów Executive MBA w ochronie zdrowia. Obecnie Dyrektor Pielęgniarstwa i Organizacji Opieki w Grupie American Heart of Poland oraz Grupie Scanmed. Członek Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz Prezydium Warszawskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych.